CENTRUM PSYCHOTERAPII ROZKWIT
Większość osób zainteresowanych tematyką zdrowia psychicznego słyszała o zaburzeniu osobowości typu borderline czy o narcystycznym zaburzeniu osobowości. Istnieją jednak również inne, mniej powszechnie znane zaburzenia osobowości, o których informacje są trudniej dostępne.
Dzisiaj przedstawiamy kilka z nich.
Histrioniczne zaburzenie osobowości
Osoby z histrionicznym zaburzeniem osobowości mają tendencję do teatralnego i nadmiernie ekspresyjnego zachowania. Często prowokują swoim wyglądem i zachowują się nad wyraz uwodzicielsko, bez względu na okoliczności. Uwielbiają być w centrum uwagi, usilnie pragną aprobaty oraz z łatwością ulegają wpływom innych osób. Są bardzo wrażliwe na krytykę i brak akceptacji. Kiedy odnoszą wrażanie, że są pomijane w towarzystwie, czują się niedoceniane i urażone. Osoby dotknięte tym zaburzeniem są chwiejne emocjonalnie oraz nadmiernie zaabsorbowane sobą i własnym wyglądem zewnętrznym, przez co w oczach innych mogą uchodzić za próżne i powierzchowne. Mają dużą potrzebę doświadczania nowości, dlatego łatwo się nudzą. Często podejmują się nowych zajęć, po czym szybko z nich rezygnują i zmieniają obszar zainteresowań. Terapia histrionicznego zaburzenia osobowości polega na odkryciu własnych potrzeb i lęków, które wyrażane są za pomocą specyficznych myśli i zachowań. Dzięki psychoterapii osoba dotknięta tym zaburzeniem jest w stanie uniezależnić się od innych, nauczyć się skutecznych strategii radzenia sobie z trudnościami oraz polepszyć swoją samoocenę i jakość relacji interpersonalnych.
Unikające zaburzenie osobowości
Unikające zaburzenie osobowości przejawia się w doświadczaniu poważnych trudności w sytuacjach społecznych. Osoby dotknięte tym zaburzeniem odczuwają silny lęk przed kontaktem z innymi ludźmi i tworzeniem bliskich relacji. Jednocześnie, usilnie pragną bliskości z innymi, jednak wycofują się z kontaktów społecznych z powodu głębokiej obawy przed odrzuceniem i byciem negatywnie ocenianym przez bliskich. Jeśli już są w związku, zwykle doświadczają poczucia niższości i uważają, że nie zasługują na ukochaną osobę. Na ogół takie przekonania są przyczyną częstego „zapobiegawczego” zrywania znajomości z innymi, co ma stanowić ochronę przed odrzuceniem przez drugą połówkę. Osoby z unikającym zaburzeniem osobowości są nadmiernie wrażliwe i czują się bardzo dotknięte jakimikolwiek słowami krytyki ze strony innych. Będąc w towarzystwie, są bardzo nieśmiałe, zawstydzone i skrępowane obecnością innych. Stale obawiają się, że ich zachowanie będzie niestosowne do okoliczności, przez co staną się obiektem żartów i drwin. Z uwagi na to, takie osoby zazwyczaj nie są otwarte na nowe doświadczenia i unikają sytuacji, które nie są jednoznaczne i dobrze im znane. W terapii unikającego zaburzenia osobowości niezwykle istotna jest głęboka i pełna zaufania relacja klienta z terapeutą. W przeciwnym razie, klient może unikać spotkań terapeutycznych z powodu braku zaufania do terapeuty lub obawy przed odrzuceniem. Psychoterapia skupia się na zmianie sposobie myślenia i zachowania poprzez przezwyciężanie lęków oraz weryfikowanie błędnych przekonań. Co więcej, podczas terapii osoba dotknięta tym zaburzeniem uczy się lepiej radzić sobie w kontaktach z innymi ludźmi.
Zależne zaburzenie osobowości
Osoby z zależnym zaburzeniem osobowości mają tendencję do podporządkowywania się innym ludziom. Odczuwają przemożną potrzebę bycia lubianym i aprobowanym przez bliskie im osoby oraz nie radzą sobie ze skierowaną do nich krytyką. Osoby zmagające się z zależnym zaburzeniem osobowości bardzo dobrze funkcjonują, kiedy są otoczeni ludźmi, zaś wyświadczanie przysług innym sprawia im dużą przyjemność i stanowi tym samym środek do pozyskania cudzej sympatii. Dla osobowości zależnej charakterystyczna jest niska samoocena oraz intensywny lęk przed samotnością i bezradnością w obliczu rozstania. Takie osoby nie są w pełni samodzielne, dlatego niezwykle trudne jest dla nich podejmowanie decyzji bez wcześniejszego zasięgnięcia rady innych. Ważne wybory życiowe, a nawet zwykłe codzienne decyzje konsultują z bliskimi z braku wiary w siebie i obawy przed odpowiedzialnością. Leczenie zależnego zaburzenia osobowości przebiega przede wszystkim za pomocą psychoterapii. Z uwagi na fakt, że jest to psychoterapia skierowana na zmianę osobowości, jest ona długotrwałym i trudnym procesem. Jednak, przy systematycznych spotkaniach i stabilnej relacji z terapeutą, osoby z osobowością zależną są w stanie uniezależnić się od innych oraz nauczyć się nowych i bardziej skutecznych strategii radzenia sobie m.in. z podejmowaniem samodzielnych decyzji, samotnością czy lękiem. Dzięki terapii mogą również poprawić swoją samoocenę oraz stać się bardziej aktywne i samowystarczalne. Inną metodą leczenia jest farmakoterapia, która może pomóc złagodzić współwystępującą depresję czy lęk, jednak sama w sobie nie rozwiąże najważniejszych problemów, z którymi zmagają się osoby z osobowością zależną.
Antyspołeczne zaburzenie osobowości
Osoby z antyspołecznym zaburzeniem osobowości mają skłonność do łamania norm społecznych oraz lekceważenia uczuć i praw innych ludzi. Są to osoby dorosłe, które często popełniają wykroczenia i wyrządzają krzywdę innym poprzez manipulację, szantaż czy oszustwa. Co więcej, nie uważają swojego zachowania za szkodliwe ani nie mają wyrzutów sumienia za krzywdę wyrządzoną innym ludziom. Osoby z antyspołeczną osobowością są na ogół chłodne i cyniczne oraz brak im empatii wobec drugiego człowieka. Jednak, jeśli inne osoby są im potrzebne do osiągnięcia jakiegoś celu, manipulują nimi wykorzystując urok osobisty i spryt. Dla osobowości antyspołecznej charakterystyczne jest impulsywne i nieprzemyślane zachowanie, wrogie usposobienie oraz skłonność do agresji i przemocy. Osoby zmagające się z tym zaburzeniem nie mają problemu z wejściem w związek z inną osobą. Jednak, napotykają poważne trudności w utrzymywaniu relacji interpersonalnych, ponieważ związki, które tworzą, są zazwyczaj ubogie emocjonalnie lub pełne przemocy i manipulacji. Często podejmują ryzykowne zachowania, nie zważając na ich konsekwencje ani zagrożenie, które mogą stwarzać dla siebie czy innych. Ponadto, doświadczają wielu problemów w pracy oraz w codziennym życiu przez ich brak odpowiedzialności i niewywiązywanie się z obowiązków. Osoby z antyspołecznym zaburzeniem osobowości zwykle przed 15 rokiem życia przejawiały pewne zaburzenia zachowania. Mogły zachowywać się agresywnie wobec ludzi lub zwierząt oraz dopuszczać się oszustw, kradzieży, wandalizmu albo innych poważnych wykroczeń. Leczenie antyspołecznego zaburzenia osobowości wiąże się z wieloma trudnościami. Osoby z tym zaburzeniem mogą nie chcieć podjąć się leczenia, ponieważ nie uważają swojego postępowania za niewłaściwe i krzywdzące. W trakcie terapii mogą symulować wyrzuty sumienia oraz być nieszczere i manipulować terapeutą, co będzie utrudniać przebieg leczenia. Terapia skupia się na zwiększaniu świadomości, jakie konsekwencje wiążą się z podejmowanymi działaniami oraz, w jaki sposób wpływają one zarówno na innych ludzi, jak i osobę zmagającą się z zaburzeniem. Osoba uczy się na własnych błędach oraz stara się kontrolować zachowania antyspołeczne tak, aby nie powtórzyły się w przyszłości. Terapia również ma na celu ograniczenie przemocy i złości oraz nabycie umiejętności społecznych. Leki przeciwpsychotyczne, przeciwdepresyjne i stabilizatory nastroju mogą pomóc kontrolować agresywne i impulsywne zachowania oraz łagodzić objawy współwystępujących zaburzeń takich jak uzależnienia, zaburzenia lękowe i nastroju.
Paranoidalne zaburzenie osobowości
Osoby zmagające się z paranoidalnym zaburzeniem osobowości są bardzo nieufne i podejrzliwe wobec innych ludzi, nawet wtedy, kiedy nie ma ku temu żadnych powodów. Są przekonane, że inni są nieuczciwi oraz chcą ich oszukać lub skrzywdzić, dlatego izolują się od społeczeństwa. W relacjach interpersonalnych przeważnie są nieufne, zdystansowane oraz unikają bliskości. Często podejrzewają partnera lub partnerkę o niewierność, przez co mogą stać się zazdrosne i kontrolujące. Niechętnie dzielą się prywatnymi informacjami o sobie, ponieważ obawiają się, że mogą one zostać wykorzystane przeciwko nim. Ciężko znoszą krytykę oraz długo żywią urazę. Często odbierają działania innych jako zagrożenie, na co reagują agresją lub atakiem. Osoby z osobowością paranoidalną są na ogół uparte, kłótliwe i przekonane o swojej racji, dlatego trudno jest im dostrzec swój wkład w powstanie nieporozumień. Z uwagi na silne przekonanie o własnej racji, osoby z osobowością paranoidalną mogą nie dostrzegać problemów, które wynikają z zaburzenia, a namowy ze strony innych do podjęcia się leczenia mogą uważać za spisek lub atak. Jednak jeśli taka osoba już uda się na terapię, może z niej bardzo skorzystać. Psychoterapia osób z paranoidalnym zaburzeniem osobowości skupia się na budowaniu empatii i zaufania do ludzi oraz poprawie umiejętności komunikacyjnych i strategii radzenia sobie z problemami. Co więcej, terapia pozwala osobie chorej zidentyfikować błędne i destruktywne przekonania, co pomaga w zwalczaniu objawów paranoi oraz sprzyja ogólnej poprawie jakości relacji interpersonalnych i kontroli własnych emocji. Farmakoterapia z reguły nie jest stosowana w leczeniu tego zaburzenia, aczkolwiek czasem zaleca się zażywanie leków przeciwpsychotycznych osobom z nasilonymi objawami paranoi lub współwystępującą depresją czy lękiem.
Podsumowanie
Należy pamiętać, że powyższe opisy zaburzeń osobowości stanowią pewnego rodzaju uogólnienia i uproszczenia. Nie każde zaburzenie osobowości można przyporządkować bez wątpliwości do jednej kategorii diagnostycznej. Często osobowość danej osoby jest mieszanką różnych cech, odzwierciedlających dwa, trzy lub więcej wzorców. Dlatego diagnoza i psychoterapia zaburzeń osobowości zawsze powinna mieć charakter indywidualny. W trakcie konsultacji terapeuta zwykle stawia wstępną diagnozę, jednak może ona ulec zmianie w trakcie procesu terapii. Doświadczony terapeuta dostosowuje sposób pracy z pacjentem pod wpływem kolejnych informacji diagnostycznych, które wypływają w procesie psychoterapii.
